30. GODIŠNjICA "OLUJE"
Članak je dostupan na:
- grčkom jeziku (link: https://simerini.sigmalive.com/article/2025/8/3/e-kataigida-pou-katestr…) i
- engleskom jeziku (link: https://simerini.sigmalive.com/article/2025/8/3/storm-1995-30-years-sin…).
Prevod:
OLUJA 1995 - 30 GODINA OD NAJVEĆEG ETNIČKOG ČIŠĆENjA
U NOVIJOJ ISTORIJI EVROPE
U avgustu 2025. navršava se tačno 30 godina od jedne od najtežih tragedija u istoriji srpskog naroda – operacije „Oluja“. Akcija hrvatskih vojno-policijskih i paravojnih snaga izvedena pod plaštom „oslobađanja teritorije“, od 4. do 7. avgusta 1995. godine, rezultirala je progonom 250.000 pravoslavnih Srba iz Republike Srpske Krajine, u tom trenutku oblasti pod zaštitom UN. U širem kontekstu rata u tadašnjoj Jugoslaviji (1991-1995), sa današnjeg prostora Hrvatske prognano je preko 500.000 Srba (prema popisu iz 1991. godine Srbi su činili 12.2% stanovništva u Hrvatskoj, dok prema popisu iz 2021. godine samo 3.2% populacije).
Tri decenije kasnije, ožiljci ove tragedije su i dalje duboki. U Srbiji, ali i u široj srpskoj dijaspori, „Oluja“ se obeležava kao dan sećanja na stradanje, egzodus i etničko čišćenje srpskog naroda. Svake godine, 4. avgusta, na hiljade izbeglih Krajišnika, potomaka pravoslavnih Srba koji su vekovima čuvali istočne granice Evrope od Otomanske imperije, okupljaju se da bi zapalili sveće za svoje mrtve, setili se uništenih domova i podsetili svet na pravdu koja nikada nije stigla.
Istovremeno, u Hrvatskoj se taj dan slavi kao dan pobede, uz državne parade, vatromete, govore zvaničnika, masovne proslave i koncerte, često uz intoniranje ustaških pesama i upotrebu pozdrava „Za dom spremni“, koji se direktno vezuje za fašističku Nezavisnu Državu Hrvatsku (1941-1945) i najsramniji period hrvatske istorije, kada su Ustaše sa uživanjem proganjale, mučile i ubijale Srbe, Jevreje, Rome (preko 800.000 žrtava prema izveštajima zvaničnih međunarodnih komisija posle Drugog svetskog rata). Ustaše su samostalno upravljale kompleksom koncentracionog logora Jasenovac, koji je jedini u Evropi uključivao i logor za decu. Čak su i njihovi saveznici Nemci i Italijani bili zgroženi njihovom brutalnošću i genocidnom namerom koja nikad nije dobila odgovarajući sudski epilog, što do danas izaziva frustraciju srpskog javnog mnjenja.
Trideset godina kasnije, umesto da 4. avgust bude dan trezvenog osvrta na strašne posledice rata i poziv na pomirenje, ovaj datum se pretvara u spektakl nacionalnog trijumfalizma u Hrvatskoj, koji dodatno ponižava žrtve i podseća da Hrvatska ponovo, kao i nakon Drugog svetskog rata, prolazi nekažnjeno za počinjena zlodela i tako se produbljuje jaz između naroda bivše Jugoslavije.
Ove godine, ta linija je još drastičnije pređena. Samo mesec dana uoči zvaničnog državnog obeležavanja, u Zagrebu je održan koncert kontroverznog hrvatskog pevača Marka Perkovića Tompsona, poznatog po aktivnom učešću u građanskom ratu, a zatim muzičkoj karijeri posvećenoj glorifikaciji ustaškog režima i otvorenoj upotrebi neofašističke simbolike. Na koncertu, kojem je prisustvovalo više desetina hiljada ljudi, publika je skandirala ustaške pozdrave i nosila majice sa natpisom „500.000 spremnih“. Ovaj slogan, očigledna aluzija na broj prognanih Srba tokom rata, predstavljao je ne samo direktnu uvredu za žrtve i preživele, već i otvorenu poruku ideološkog nasleđa zločina i slavljenja kulta rata. Većina evropskih medija i organizacija za ljudska prava (EU, Radio Free Europe (RFE/RL), Reuters, Gazeta Express, AP News, France 24, Evropski kongres Jevreja, nevladina Kuća ljudskih prava u Hrvatskoj, zaštitnica građana u Hrvatskoj) osudila je ovaj događaj kao najveći neonacistički i neoustaški događaj u Evropi, upozoravajući da je reč o flagrantnom kršenju osnovnih vrednosti na kojima počiva EU. Dok je veliki deo Evrope ovaj koncert nazvao „sramnim“, „uznemirujućim“ i „opasnim za regionalnu stabilnost“, hrvatski mediji i zvaničnici su ga uglavnom predstavili kao „velelepno okupljanje omladine“ i „praznik hrvatske sloge“.
Umesto pomirenja i priznanja patnje svojih državljana druge vere, Hrvatska je, trideset godina nakon „Oluje“, izabrala da svoj identitet gradi na kulturi slavljenja progonitelja i negovanju kulta rata. U takvom kontekstu, srpska sećanja ostaju ne samo neprihvaćena, već i izložena podsmehu, negiranju i reviziji. Srbija ne zaboravlja stradanja i patnju, kao ni nikada osuđeno etničko čišćenje srpskog naroda, sprovedeno u delo nakon sramnih i genocidnih reči tadašnjeg hrvatskog predsednika Franje Tuđmana: „Nanesimo im takve udare da Srbi praktično nestanu sa ovih prostora... uz to, tobože im jamčiti građanska prava, a istovremeno im pokazati put kuda da se izvlače!“.